Trong những tháng hè nắng nóng, số lượng trẻ em mắc các bệnh về đường hô hấp gia tăng đáng kể, trong đó viêm đường hô hấp trên là một trong những bệnh lý phổ biến nhất. Mặc dù phần lớn các trường hợp là nhẹ và tự khỏi, nhưng nếu không được theo dõi và xử lý đúng cách, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.

Viêm đường hô hấp trên là gì?

Viêm đường hô hấp trên (Upper Respiratory Tract Infection – URTI) là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng viêm nhiễm ở các bộ phận của hệ hô hấp trên như: mũi, họng, thanh quản và đôi khi là xoang. Trẻ em là đối tượng dễ mắc bệnh nhất do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, đặc biệt là trẻ từ 6 tháng đến 6 tuổi.

Bệnh thường gặp vào thời điểm giao mùa hoặc trong mùa hè khi trẻ dễ bị thay đổi nhiệt độ đột ngột – chẳng hạn như từ phòng máy lạnh ra ngoài trời nóng, hoặc thường xuyên uống nước đá, ăn kem.

Nguyên nhân gây bệnh viêm đường hô hấp trên

Theo các chuyên gia y tế, phần lớn các trường hợp viêm đường hô hấp trên ở trẻ em là do virus gây ra. Một số loại virus thường gặp bao gồm:

• Rhinovirus – nguyên nhân phổ biến nhất gây cảm lạnh thông thường.
• Adenovirus – gây viêm họng, viêm kết mạc, sốt cao.
• Parainfluenza virus – có thể dẫn đến viêm thanh quản, viêm khí quản.
• Virus cúm (Influenza virus) – gây sốt cao, đau nhức người, ho nhiều.
• Coronavirus – ngoài những chủng gây COVID-19, còn có nhiều chủng khác gây cảm nhẹ.

Ngoài ra, một số trường hợp có thể do vi khuẩn như Streptococcus pyogenes (gây viêm họng liên cầu khuẩn), Haemophilus influenzae hoặc Moraxella catarrhalis. Tuy nhiên, các ca do vi khuẩn chiếm tỷ lệ thấp hơn nhiều so với ca do virus.

Triệu chứng nhận biết

Viêm đường hô hấp trên ở trẻ em thường có biểu hiện khá điển hình, bao gồm:

• Sốt (thường nhẹ đến vừa, nhưng đôi khi có thể sốt cao)
• Ho khan hoặc ho có đờm
• Sổ mũi, nghẹt mũi
• Hắt hơi, đau họng, khàn tiếng
• Trẻ nhỏ có thể quấy khóc, bú kém, ngủ không yên

Các triệu chứng thường kéo dài từ 5 đến 7 ngày và tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu không theo dõi kỹ, bệnh có thể tiến triển thành viêm tai giữa, viêm phổi hoặc viêm thanh quản co thắt.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Phụ huynh không nên chủ quan nếu thấy con có các dấu hiệu dưới đây:

• Sốt cao liên tục trên 2 ngày, không đáp ứng thuốc hạ sốt
• Thở nhanh, thở rít hoặc khó thở
• Bú kém, bỏ ăn hoàn toàn
• Nôn ói nhiều, tiêu chảy kéo dài
• Ngủ li bì, lừ đừ, không chơi đùa như bình thường
• Phát ban toàn thân hoặc co giật

Đây có thể là dấu hiệu bệnh đã biến chứng nặng hoặc liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm phổi, sốt xuất huyết, nhiễm khuẩn huyết.

Điều trị và chăm sóc tại nhà

Đối với hầu hết trường hợp viêm đường hô hấp trên do virus, điều trị chủ yếu là giảm triệu chứng và chăm sóc hỗ trợ:

• Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều, tránh hoạt động gắng sức.
• Bổ sung đủ nước, tăng cường sữa mẹ (với trẻ nhỏ), nước hoa quả hoặc oresol nếu có dấu hiệu mất nước.
• Hạ sốt đúng cách bằng paracetamol liều phù hợp, kết hợp lau mát nếu sốt cao.
• Nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý để làm thông thoáng đường thở.
• Sử dụng máy tạo ẩm hoặc xông hơi mũi nhẹ nhàng, giúp long đờm và giảm ho.

Một lưu ý quan trọng là không tự ý dùng kháng sinh. Do phần lớn các ca bệnh là do virus, kháng sinh không có hiệu quả và có thể gây ra nhiều tác dụng phụ như loạn khuẩn đường ruột, dị ứng, kháng thuốc. Kháng sinh chỉ được sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ, thường là trong các trường hợp nhiễm khuẩn thứ phát.

Phòng ngừa hiệu quả từ những thói quen đơn giản

Viêm đường hô hấp trên là bệnh phổ biến, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh bằng các biện pháp đơn giản và hiệu quả:

• Rửa tay thường xuyên cho trẻ và người chăm sóc bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
• Tránh đưa trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch hoặc khi có nhiều ca bệnh hô hấp.
• Hạn chế dùng điều hòa ở nhiệt độ quá thấp, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột.
• Không cho trẻ uống nước lạnh thường xuyên, tránh ăn đồ lạnh quá mức.
• Vệ sinh nhà cửa, đồ chơi, vật dụng cá nhân sạch sẽ.
• Tiêm vắc xin đầy đủ theo chương trình tiêm chủng mở rộng, đặc biệt là vắc xin cúm và phế cầu (nếu có điều kiện).

Viêm đường hô hấp trên là bệnh thường gặp ở trẻ em, đặc biệt trong mùa hè và thời điểm giao mùa. Dù đa số trường hợp là lành tính, phụ huynh không nên chủ quan mà cần theo dõi kỹ triệu chứng, chăm sóc đúng cách và đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu bất thường. Đồng thời, chủ động phòng ngừa bằng vệ sinh, dinh dưỡng và tiêm chủng là cách hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe hô hấp cho trẻ trong những năm tháng đầu đời.

Theo Sức khỏe và đời sống