Những nguyên nhân phổ biến khiến men gan trẻ nhỏ tăng cao

Ở trẻ nhỏ, men gan tăng cao có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, được chia thành 4 nhóm chính:

1. Nhiễm trùng

Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan ở trẻ. Trẻ có thể mắc các virus viêm gan như HAV, HBV, HCV, hoặc các loại virus khác như CMV (cytomegalovirus), EBV (Epstein-Barr), adenovirus. Ngoài ra, nhiễm khuẩn huyết, viêm đường mật hay ký sinh trùng như giun chui ống mật cũng là yếu tố cần được cân nhắc.

2. Do thuốc và ngộ độc

Một số loại thuốc thông dụng ở trẻ như paracetamol, nếu dùng quá liều hoặc kéo dài, có thể gây độc cho gan. Ngoài ra, các thuốc kháng sinh như rifampicin, isoniazid, hay thuốc chống co giật cũng có thể làm tăng men gan nếu không được sử dụng đúng liều và theo dõi chặt chẽ.

3. Rối loạn chuyển hóa và bệnh gan mạn tính

Các bệnh lý di truyền như Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng), galactosemia, tyrosinemia, hay bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) đang có xu hướng gia tăng ở trẻ béo phì, là nguyên nhân quan trọng khiến men gan tăng cao kéo dài. Trong một số trường hợp, trẻ mắc viêm gan tự miễn – một rối loạn hiếm gặp nhưng nghiêm trọng.

4. Các yếu tố khác

Trẻ nhỏ có thể bị tăng men gan thoáng qua sau khi sốt, tiêm chủng, hoặc vận động mạnh. Ngoài ra, viêm cơ hoặc chấn thương cũng có thể làm tăng AST (một men không đặc hiệu cho gan), gây nhầm lẫn trong chẩn đoán nếu không được đánh giá kỹ.

Biểu hiện nào cho thấy cần đưa trẻ đi kiểm tra men gan?

Trong nhiều trường hợp, trẻ tăng men gan không có biểu hiện lâm sàng rõ ràng và chỉ phát hiện tình cờ qua xét nghiệm máu. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các triệu chứng sau, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế:

• Mệt mỏi kéo dài, biếng ăn, nôn ói.
• Vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu.
• Đau vùng hạ sườn phải, gan to.
• Trẻ ngứa da liên tục mà không rõ nguyên nhân.
• Xuất huyết dưới da bất thường hoặc dễ bầm tím.

Chẩn đoán và đánh giá mức độ tổn thương gan

Để đánh giá đầy đủ tình trạng gan, bác sĩ sẽ chỉ định một loạt các xét nghiệm:

• Xét nghiệm máu: đo ALT, AST, GGT, ALP, bilirubin.
• Kháng thể virus: kiểm tra viêm gan A, B, C.
• Siêu âm gan: đánh giá cấu trúc, phát hiện mỡ hóa, xơ hóa hoặc khối u.
• Fibroscan (đo độ đàn hồi gan): đánh giá mức độ xơ gan.
• Xét nghiệm di truyền, sinh hóa: trong các trường hợp nghi rối loạn chuyển hóa.
• Sinh thiết gan: chỉ thực hiện nếu nghi ngờ viêm gan mạn hoặc không rõ nguyên nhân.

Điều trị như thế nào?

Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể:

• Tăng men gan nhẹ, thoáng qua: có thể không cần can thiệp, chỉ theo dõi định kỳ sau 2–4 tuần.
• Do thuốc: cần ngưng thuốc nghi ngờ, dùng thuốc bảo vệ gan và điều trị hỗ trợ nếu cần.
• Do virus: điều trị triệu chứng, nghỉ ngơi, dinh dưỡng đầy đủ. Trong trường hợp viêm gan B/C mạn tính, trẻ có thể cần điều trị đặc hiệu.
• Gan nhiễm mỡ: điều chỉnh chế độ ăn, giảm cân, tập luyện hợp lý.
• Bệnh di truyền hoặc gan tự miễn: điều trị chuyên sâu, có thể dùng corticosteroids hoặc chuyển tuyến chuyên khoa gan nhi.

Làm gì để bảo vệ gan cho trẻ?

Việc phòng ngừa tổn thương gan ở trẻ là yếu tố quan trọng không kém điều trị:

• Tiêm phòng đầy đủ, đặc biệt là viêm gan A và B từ sớm.
• Không tự ý dùng thuốc, đặc biệt là thuốc giảm đau hạ sốt, kháng sinh.
• Cho trẻ ăn uống hợp vệ sinh, tránh thực phẩm nghi ngờ nhiễm độc.
• Duy trì cân nặng hợp lý, hạn chế đồ ăn nhiều dầu mỡ, nước ngọt có ga.
• Khám sức khỏe định kỳ, nhất là với trẻ có yếu tố nguy cơ như béo phì, bệnh mãn tính.

Tăng men gan ở trẻ nhỏ là dấu hiệu sinh hóa không nên xem nhẹ, dù có thể chỉ là hiện tượng thoáng qua sau nhiễm siêu vi hoặc dùng thuốc. Tuy nhiên, cũng không thể bỏ qua khả năng là biểu hiện ban đầu của các bệnh lý gan nghiêm trọng. Việc phát hiện sớm và theo dõi đúng cách sẽ giúp trẻ được điều trị kịp thời, phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm về sau.

Theo Sức khỏe và đời sống