Dấu hiệu nhận biết rối loạn tăng động giảm chú ý

Rối loạn tăng động giảm chú ý là một rối loạn phát triển thường khởi phát trước 7 tuổi, có thể kéo dài đến tuổi vị thành niên, thậm chí duy trì đến tuổi trưởng thành. Trẻ mắc rối loạn này thường có những biểu hiện:

• Kém chú ý.
• Tăng hoạt động.
• Hành vi xung động không phù hợp với độ tuổi.

Những triệu chứng này ảnh hưởng đáng kể đến việc học tập, sinh hoạt và các hoạt động thường ngày.

Có ba thể chính của rối loạn này:

• Thể giảm chú ý.
• Thể tăng động – xung động.
• Thể phối hợp (cả tăng động và giảm chú ý).

Các biểu hiện cụ thể gồm:

1. Giảm chú ý:

• Không chú ý đến những chi tiết nhỏ, hay lơ đễnh trong học tập hoặc công việc.
• Gặp khó trong việc duy trì sự tập trung.
• Khó tổ chức công việc và hoạt động hằng ngày.
• Không hoàn thành bài tập hoặc nhiệm vụ được giao.
• Hay làm mất đồ dùng học tập.
• Thường quên trong sinh hoạt hằng ngày.

2. Tăng động:

• Thường xuyên cựa quậy, đứng lên khỏi ghế khi đang học.
• Hay chạy nhảy, leo trèo không đúng lúc, không phù hợp hoàn cảnh.
• Nói quá nhiều, không kiểm soát lời nói.
• Khó tham gia các trò chơi tĩnh.

3. Xung động:

• Trả lời trước khi nghe người khác hỏi xong.
• Không chờ đến lượt.
• Xen ngang vào cuộc trò chuyện hoặc hoạt động của người khác.

Để chẩn đoán rối loạn tăng động giảm chú ý, các biểu hiện trên phải kéo dài từ 6 đến 12 tháng và xảy ra ở nhiều môi trường khác nhau như ở nhà, trường học, lớp học thêm, nhà người thân… Nếu hành vi chỉ xảy ra trong một môi trường cụ thể cần xem xét thêm các yếu tố liên quan như phương pháp giáo dục, cách tương tác hoặc ảnh hưởng tâm lý tạm thời.

Nhiều trẻ có thể rất hiếu động ở nhà nhưng lại ngoan ngoãn khi đến lớp. Điều này đòi hỏi cha mẹ cần xem xét lại phương pháp nuôi dạy, môi trường gia đình và cách giao tiếp với trẻ.

Ngoài ra, các biểu hiện kích động, chống đối ở trẻ nhỏ cũng có thể là dấu hiệu của trầm cảm - điều ít phụ huynh để ý.

Cha mẹ cần làm gì khi nghi ngờ trẻ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý?

Khi nghi ngờ bé bị tăng động giảm chú ý, cha mẹ cần:

1. Đưa trẻ đi khám chuyên khoa

Đưa trẻ đến cơ sở y tế có chuyên khoa tâm lý, tâm thần nhi để được chẩn đoán chính xác và tư vấn điều trị.

Nếu được kê đơn thuốc, cần tuân thủ nghiêm túc hướng dẫn của bác sĩ. Nếu trẻ gặp tác dụng phụ như rối loạn ăn ngủ, đau đầu… phải thông báo với bác sĩ ngay để được điều chỉnh.

2. Thiết lập quy tắc rõ ràng

Cha mẹ cần:

• Đưa ra các quy tắc cụ thể, rõ ràng và ngắn gọn.
• Trẻ cần hiểu chính xác cha mẹ mong muốn điều gì.
• Chấp nhận một số hạn chế của trẻ để tránh trách móc, chỉ trích hay chế giễu.

3. Giao tiếp yêu thương và nhất quán

Thường xuyên nói với trẻ rằng bạn yêu thương và sẵn sàng hỗ trợ.

Tạo sự chú ý của trẻ trước khi giao tiếp.

Khuyến khích chơi các trò chơi tĩnh, có tư duy, tránh các trò chơi điện tử hoặc có yếu tố bạo lực.

4. Tăng cường vận động phù hợp

Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể thao, vận động vừa sức.

Luôn nhắc trẻ về quy ước trước khi đến nơi công cộng.

5. Giáo dục bằng sự kiên trì

Kiên nhẫn nhưng dứt khoát.

Giao việc cụ thể và thưởng cho hành vi tích cực.

Tạo cơ hội để trẻ có cảm giác có ích, được ghi nhận.

6. Rèn luyện thói quen và thời gian biểu

Lập danh sách công việc giúp trẻ ghi nhớ.

Thiết lập thời gian biểu cố định: giờ ăn, học, xem ti vi, đi ngủ và thức dậy.

Duy trì thói quen đều đặn, nhất quán

7. Khai thác điểm mạnh của trẻ

Khuyến khích trẻ phát huy thế mạnh như: vẽ, toán, kỹ năng công nghệ.

Hướng dẫn hỗ trợ học tập cho trẻ tăng động giảm chú ý

Khi trẻ làm sai, cần kiên nhẫn nhắc nhở, giúp trẻ hiểu và điều chỉnh hành vi.

Nếu cần thiết, áp dụng hình thức kỷ luật tích cực như mất quyền lợi tạm thời, thời gian tách biệt. Tuyệt đối tránh đánh mắng.

Hướng dẫn làm bài tập theo thời gian biểu. Hạn chế tối đa những yếu tố gây xao nhãng như ti vi, điện thoại, tiếng ồn…

Chia nhỏ bài tập, giao thời gian cụ thể cho từng nhiệm vụ.

Khen ngợi khi trẻ có tiến bộ, hỗ trợ tích cực khi trẻ gặp khó khăn. Ví dụ "Khi nào con làm xong bài tập con sẽ được xem tivi".

Không ép trẻ học quá lâu, chỉ học trong khoảng thời gian nhất định.

Tìm người hỗ trợ và phối hợp với nhà trường

Nếu cha mẹ gặp khó khăn trong việc kèm trẻ học, có thể tìm gia sư hoặc nhờ anh chị lớn trong nhà giúp đỡ.

Giữ liên lạc thường xuyên với giáo viên, chia sẻ cả điểm mạnh và điểm yếu của con.

Nếu có thể thì bố trí cho trẻ ngồi gần giáo viên để được hỗ trợ trực tiếp.

Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động nhóm, sinh hoạt tập thể để phát triển kỹ năng xã hội.

Theo Sức khỏe và đời sống