Không ít gia đình rơi vào tình trạng giao phó bữa trưa cho nhà trường, và chỉ tập trung vào bữa tối mà không có sự tính toán, liên kết. Điều này có thể vô tình khiến tình trạng "gánh nặng kép" (vừa có trẻ béo phì, vừa có trẻ suy dinh dưỡng trong cùng một cộng đồng) trở nên trầm trọng hơn.

Vậy, với thực đơn chung tại trường, cha mẹ nên làm gì để can thiệp một cách khoa học? Cần điều chỉnh bữa sáng và bữa tối tại nhà ra sao để cân bằng lại dinh dưỡng cho trẻ?

PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) sẽ tư vấn giúp các bậc cha mẹ giải quyết vấn đề này.

Phụ huynh không thể là "người ngoài cuộc"

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng, quan điểm cho rằng phụ huynh bị hạn chế vai trò khi con ăn bán trú là chưa chính xác. Thực tế, phụ huynh không thể đứng ngoài cuộc.

Ông nhấn mạnh, một suất ăn bán trú được xây dựng cho số đông nên rất khó để hoàn hảo cho từng cá thể. Vì vậy, vai trò của gia đình lúc này không phải là phó mặc, mà chính là người chủ động điều chỉnh, cân bằng và bù đắp những gì con thiếu hoặc thừa từ suất ăn chung đó.

Để làm được điều này, chuyên gia đưa ra hai chiến lược hành động cụ thể mà cha mẹ cần thực hiện song song: phối hợp với nhà trường và điều chỉnh bữa ăn tại nhà.

Phối hợp chủ động với nhà trường, thay vì chỉ đọc lướt

Nhiều phụ huynh có thói quen đọc lướt qua thực đơn nhà trường gửi về, nhưng PGS. Nguyễn Trọng Hưng cho rằng như vậy là chưa đủ. Cha mẹ cần chủ động hơn trong việc phối hợp với giáo viên.

PGS Nguyễn Trọng Hưng lý giải, phụ huynh không chỉ nên đọc mà phải phân tích thực đơn. Ví dụ, nếu thực đơn hôm nay ghi "thịt lợn rang/chiên" và con bạn đang thừa cân, hãy chủ động liên hệ với cô giáo. Phụ huynh có thể đề nghị đổi suất ăn của con sang hình thức chế biến hấp hoặc luộc thay vì chiên, hoặc xin cô giáo cho con thêm rau xanh và ít cơm hơn một chút.

Sự can thiệp này cần được thực hiện một cách khéo léo. Đối với trẻ thừa cân, béo phì, cha mẹ cần thỏa thuận với giáo viên về nguyên tắc ăn vặt, đề nghị thầy cô giám sát chặt chẽ đồ ăn vặt con mang theo hoặc đồ ăn bạn bè chia sẻ. Nếu có bữa phụ tại trường, nên yêu cầu giáo viên không cho con sử dụng các đồ ăn nhiều đường, mà thay bằng các thực phẩm ít năng lượng hơn (nếu có thể).

Ngược lại, với trẻ kén ăn, cha mẹ cần chuẩn bị một chiến lược riêng. Nếu biết con mình không ăn rau, hãy trao đổi với cô giáo để khuyến khích con thử một miếng - chỉ cần chạm, ngửi, và nếm thử - trước khi cho phép con bỏ qua món đó, thay vì để con không ăn gì cả.

Bữa ăn tại nhà: Yếu tố then chốt cân bằng dinh dưỡng

Theo PGS. Nguyễn Trọng Hưng, phần quan trọng nhất nằm ở việc điều chỉnh bữa sáng và bữa tối tại nhà. Đây chính là yếu tố then chốt để cân bằng lại năng lượng và dưỡng chất mà con đã nạp hoặc thiếu hụt ở trường.

1. Chiến lược cho trẻ thừa cân - béo phì:

Mục tiêu là kiểm soát năng lượng đầu vào, tăng cảm giác no lâu và hạn chế calo rỗng.

• Bữa sáng: Phải là bữa ăn giàu chất xơ và chất đạm để giúp trẻ no lâu, kiểm soát cơn đói trong buổi học. Ví dụ lý tưởng là trứng luộc/ốp la ăn kèm bánh mì nâu/bánh mì đen và một ít rau xanh hoặc cà chua. Cần hạn chế tối đa các món ăn sáng giàu năng lượng, tinh bột hấp thu nhanh như bánh ngọt, xôi, xúc xích.
• Bữa tối: Đây là bữa ăn kiểm soát năng lượng, tăng cường rau củ để cân bằng lại lượng calo nạp vào ban ngày. Bữa ăn cần đảm bảo nguyên tắc: 50% là tinh bột phức hợp (như gạo lứt, khoai lang...); 15-20% là protein (ưu tiên cá, ức gà, đậu phụ...); 20-25% là chất béo (từ dầu, các hạt có dầu). Đặc biệt, phải đảm bảo ½ đến 1 bát rau củ (luộc, hấp, salad ít sốt) tùy theo lứa tuổi. Hạn chế tối đa nước ngọt, đồ uống có đường và bánh kẹo.

2. Chiến lược cho trẻ gầy/suy dinh dưỡng:

Mục tiêu là tăng năng lượng và dưỡng chất trong mỗi bữa ăn, tận dụng các bữa phụ.

• Bữa sáng: Phải đảm bảo đủ năng lượng và dưỡng chất để con sẵn sàng cho ngày mới. Các món như cơm, phở, bún, hoặc sữa công thức phù hợp với lứa tuổi là lựa chọn tốt. Cha mẹ cần chú ý đảm bảo đủ chất béo lành mạnh trong bữa sáng để tăng năng lượng cho con.
• Bữa tối: Tập trung vào các thức ăn giàu năng lượng nhưng dễ hấp thu. Cha mẹ có thể thêm dầu ô-liu, bơ, hoặc phô mai (nếu con thích) vào các món ăn. Ví dụ, thêm một chút bơ vào khoai tây nghiền, hoặc rắc phô mai lên món súp.
• Bữa phụ trước khi ngủ: Bổ sung một ly sữa công thức (theo lứa tuổi) ấm khoảng 1-2 tiếng trước khi đi ngủ là một cách rất hiệu quả để tăng lượng calo nạp vào mà không làm trẻ bị no quá vào bữa chính.

PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng kết luận, điều quan trọng nhất là sự nhất quán, kiên trì và phối hợp nhịp nhàng giữa gia đình, nhà trường và bác sĩ dinh dưỡng. Phụ huynh cần nhất quán trong việc theo dõi thực đơn, trò chuyện với con và điều chỉnh bữa ăn tại nhà. Ông cũng khuyên các gia đình nên đi khám tư vấn dinh dưỡng để nhận được lời khuyên phù hợp cho từng giai đoạn của con, cũng như giải đáp kịp thời các thắc mắc trong quá trình nuôi dưỡng.

Theo Sức khỏe và đời sống